NEKARIJESNA OŠTEĆENJA ZUBA

U svakodnevnoj stomatološkoj praksi, vrlo često srećemo veliki broj pacijenata sa nekarijesnim oštećenjima zuba. Nekarijesna oštećenja zuba nastaju usled štetnog delovanja različitih fizičko-mehaničkih i hemijskih faktora, što, u ovom slučaju, isključuje povezanost sa bakterijskim uzročnicima.

S obzirom da je usna duplja dinamičan sistem u kojem su zubi neprestano izloženi različitim uticajima iz spoljašnje sredine, malo je verovatno da navedeni mehanizmi deluju zasebno. Smatra se da upravo interakcija izmedju različitih etioloških činilaca dovodi do klinički vidljivog trošenja zuba.

UZROČNICI NEKARIJESNIH OŠTEĆENJA ZUBA

U zavisnosti od uzročnika, lokalizacije i izgleda lezije, razlikujemo 4 tipa nekarijesnih oštećenja zuba:

ABRAZIJA nastaje usled trenja izmedju zuba i nekog stranog tela. 

Obično se javlja na kvržicama i bridovima krunica, kod tzv. “mastikatorne abrazije”, kao posledica trenja izazvanog konzumacijom pretežno tvrde hrane. S druge strane, detekcija abrazivnih faseta u vratu zuba, najčešće je posledica preteranog održavanja oralne higijene. To znači da tehnika, učestalost, vreme I sila koja se primenjuje prilikom pranja zuba, mogu imati značajnu ulogu u nastanku cervikalnih abrazivnih lezija.

Osim nepravilne tehnike pranja zuba (horizontalno četkanje tvrdom četkicom) abraziju mogu izazvati preterana I nepravilna upotreba zubnog konca, kukice od proteze, dugotrajan pritisak nekog predmeta (pušenje lule, grickanje olovke, noktiju, semenki) I odredjene profesije kao što su duvači stakla, muzičari ili radnici izloženi vibracijama. Ne tako redak slučaj abrazije zuba sreće se I kod osoba sa keremičkim protetskim nadoknadama kada, usled mnogo manje tvrdoće prirodne gledji, dolazi do oštećenja zuba prilikom obavljanja svakodnevnih funkcija.

ATRICIJA označava gubitak tvrdih zubnih tkiva uzrokovan kontaktom zuba o zub prilikom funkcionalnih ili parafunkcionalnih kretnji.

Fiziološku atriciju karakteriše ravnomerno trošenje najpre incizalnih bridova, a potom I okluzalnih površina bočnih zuba. Nastale atricijske fasete su glatke, ovalne I sjajne. Pojava karijesa na lezijama izazvanim abrazijom ili atricijom je retka iz razloga što su oštećene površine glatke I ravne, te je mogućnost nakupljanja plaka I zadržavanja hrane minimalna.

Patološka atricija se javalja u slučaju prejakih kontakata izmedju antagonista (bruksizam) ili kod strukturnih anomalija zuba kao što su amelogenesis imerfecta, odnosno dentinogenesis imerfecta. Oštećene površine zuba su obično slične veličine te se medjusobno podudaraju, dok su mesta na kojima je došlo do ekspozicije dentina, podložna promeni boje.

Posledice I reakcija pulpo-dentinskog kompleksa zavise od dužine trajanja štetne nokse.

U slučaju nadražaja blažeg intenziteta dolazi do produkcije sekundarnog dentina, dok kod     dužeg I jačeg delovanja štetnih nadražaja postoji mogućnost pojave preostljivosti dentina kao I hiperemije pulpe.

EROZIJA je patološki proces postupne, površinske degradacije zuba pod uticajem hemijskih I elektrolitičkih faktora.

U današnje vreme često je prisutna kod odraslih ali I dece, dok novija literature ukazuje na prevalencu izmedju 35% I 57%.

Različite vrste kiselina, bilo da su endogenog ili egzogenog porekla, dovode do demineralizacije zuba.

Kada govorimo o egzogenim faktorima, to se pre svega odnosi na stil života I način ishrane. Preterana konzumacija pića sa visokim procentom fosforne ili limunske kiseline, zatim voćnih sokova, lekova (vitamin C, preparati gvoždja, aspirin) ili droge (ekstazi) dovodi do erozivnih promena na zubima. Pojedina zanimanja (elektrohemijska ili metalna industrija) ili bavljenje sportom u hlorisanoj bazenskoj vodi, takodje mogu dovesti do erozivnih oštećenja, koja su uglavnom prisutna na labijalnim površinama sekutića.

Najčešći endogeni uzročnik erozije zuba je želudačna kiselina. Stanja koja uzrokuju regrutaciju želudačnog sadržaja i često povraćanje su obično gastroezofagealni refluks, opstipacije, anoreksija i bulimija. U tom slučaju, dentalnu eroziju zapažamo na palatinalnim površinama sekutića i okluzalnim površinama molara.

ABFRAKCIJA je klinasta lezija u predelu vrata zuba uzrokovana savijanjem i krajnjim zamorom materijala usled okluzalnog opterećenja (loše restauracije, prevremeni kontakti, ekstrahovani susedni zub) ili parafunkcionalnih kretnji.

Klinički izgled pomenutih oštećenja varira od plitkih žlebova lociranih na vratu zuba, do oštrih i dubokih lezija u obliku slova “V”, smeštenih ispod nivoa gingive. Hroničnu formu karakteriše tamnija prebojenost lezije i odsustvo dentinske preosetljivosti, dok kod aktivnog oblika abfrakcije, oštećena površina je senzitivna i bez sjaja.

Interakcijom hemijskih, mehaničkih i bihevioralnih faktora dolazi do pojave više od jednog oblika nekarijesnih oštećenja zuba.

Stoga je potrebno na vreme identifikovati etiološke činioce i primeniti raspoložive preventivne mere radi zaustavljanja dalje progresije bolesti. U zavisnosti od ozbiljnosti oštećenja moguće je primeniti preparate za desenzibilizaciju, konzervativnu terapiju ili protetsku rehabilitaciju, u slučaju većih oštećenja i pacijenata starije dobi.